De vrouwen van Cotzal

Reismoe
Drie weken geleden stak ik de grens over van Honduras naar Guatemala, ´reismoe´. Moe van het gehaast van A naar B reizen. Moe van het niet langer dan 3 dagen in A verblijven. Moe van de hobbeldebobbel-bussen naar B. Moe van de mooie dingen die door de overload hun waarde dreigden te verliezen. Moe van het bij vlagen oppervlakkige en lege contact met mijn medereizigers.

Change of plans
Dus... was het tijd voor een ´change of plans´, besloot ik. Pakte de eerste de beste bus naar Antigua om een vrijwilligersproject te zoeken. Binnen een dag had ik het ideale werk gevonden: een project waarin 30 wevende vrouwen in een cooperatie samenwerken om hun sociale en economische positie te verbeteren.

Van armoede en oorlogstrauma´s
En dat die positie niet om over naar huis te schrijven was, daar kwam ik al snel achter... De IXIL-driehoek waarin Cotzal ligt, hoog in de bergen van Guatemala, heeft enorme klappen te verduren gekregen tijdens de wrede Burgeroorlog, die zijn hoogtepunt bereikte in de jaren tachtig. Onschuldige mensen werden op een gruwelijke manier om het leven gebracht. De overlevenden bleven achter in extreme armoede mét afschuwelijke trauma´s en zónder eigendommen, rechten of hoop. Onder hen de vrouwen van Cotzal, waarvan velen hun mannen, broers en zonen verloren. De meesten hebben kinderen. De meesten spreken geen Spaans, maar slechts IXIL. De meesten zijn nog nooit naar school geweest en kunnen dus niet leven noch schrijven. De meesten hadden nog nooit buiten hun dorp of zelfs buitenshuis gewerkt. Van de mannen die ´over´ zijn ligt een groot deel soms laveloos op straat omdat het weinige geld - en daarmee hun zorgen - worden verdronken...

Naar een nieuw perspectief
De cooperatie van Costal biedt hen een nieuw perspectief. Sinds eind jaren tachtig hebben inmiddels 30 vrouwen de handen ineen geslagen om te doen waar ze goed in zijn: het weven van prachtige textielproducten. Het afgelopen jaar zijn ze langzaamaan begonnen om ook toeristen voor hun kwaliteitsproducten te interesseren. Zo hebben ze een tweedaagse toer ontwikkeld waarin ze hun indrukwekkende levensverhaal vertellen, waarin ze de bezoeker meenemen naar hun adobe huizen om te laten zien hoe primitief ze wonen en hoe hard ze werken (weven van kleden, bakken van maistortillas, malen en roosteren van koffie, maken van kaarsen) en waarin ze de bezoeker laten proeven van de overheerlijkste streekgerechten.

De handen uit de mouwen!
De eerste paar dagen in Cotzal voelde ik me bijna verlamd: waar in hemelsnaam te beginnen en wat in hemelsnaam te betekenen in twee weken tijd?! Dan herpak ik mezelf en begin met het knalroze verven van het kantoor, want de jaarlijkse Feria komt eraan en dus moet het kantoor er piekfijn uitzien. Ik reviseer woord en beeld van de website ´under construction´ (www.tejidoscotzal.org) om ´m daarna in het Nederlands te vertalen. We geven, samen met mijn mede-vrijwilligers Eva (Belgie) en Cristina (Spanje), een kookworkshop om de vrouwen ook andere dingen te leren dan mais en bonen (zoals heuse crepes en aardappelsalade!). Ik ´coach´ twee van de vrouwen die naar Antigua gaan om voor het eerst in hun leven een presentatie te houden over het project (een van de twee heeft in 45 jaar nog nooit het dorp verlaten...!). We praten met Oxfam Novib in Guatemala City. We proberen bruggetjes te bouwen met de buren in het nabijgelegen Nebaj die wél een toeristische infrastructuur hebben, waarop ´wij´ kunnen aansluiten. We geven tips om hun tour te verbeteren en oefenen de nieuwe opzet met de vrouwen. En toch... in die twee weken is mijn belangrijkste tijdverdrijf wachten, wat mijn geduld (wat niet mijn sterkste karaktereigenschap is...) aardig op de proef stelt!

Confronterend primitieve omstandigheden...
Net als de primitieve omstandigheden van Cotzal, die me op een pijnlijke manier confronteren met mijn westerse gewenning aan comfort en privacy... Mijn ´huis´ is een adobe hutje met een vloer van aarde en een dak van golfplaten en plastic zakken. Mijn ´bed´ in eerste instantie een combi van een doorgezakte stretcher, een kokosmat, een houten plank en een isolatiematje en in tweede instantie een zachtere variant mét vlooien (maar dat is luxe vergeleken bij de familie die met ten minste zeven man/vrouw in twee bedden slaapt). Mijn ´douche´ is een ijskoude straal rivierwater of een ´Maya Sauna´, een aarden hokje met gloeiende stenen en een kan met heet en koud water. Mijn ´wc´ een latrina in de tuin met een gordijntje ervoor. Geen drinkwater, dus altijd warmgekookte dranken. Geen electriciteit in het kantoor, dus ook geen computer om op te werken. Geen gas, dus koken op houtvuur met bijbehorende rookwolken.

Desondanks is het een leerzame ervaring die ik nooit zal vergeten met vrouwen die zo´n enthousiasme, leergierigheid en levensvreugde laten zien dat ze voor altijd mijn hart hebben gestolen!

Lfs,
Arma